De weerstandscapaciteit is het totaal aan middelen waarover de gemeente beschikt om niet begrote financiële tegenvallers -incidenteel of structureel - op te vangen. Evenals die tegenvallers kan ook de weerstandscapaciteit worden onderverdeeld in incidenteel en structureel. Incidentele weerstandscapaciteit is aanwezig in de vorm van begrotingsposten voor onvoorzien en aanwezige reserves met een weerstandsfunctie. Structurele weerstandscapaciteit betreft de middelen die permanent ingezet kunnen worden om tegenvallers in de exploitatie op te vangen, zonder dat dit ten koste gaat van de uitvoering van bestaande taken. Het gaat dan - naast de mogelijkheid van herschikking binnen bestaande budgetten - om de onbenutte belasting- en heffingscapaciteit van de gemeente.

(bedragen x 1.000)

Toelichting op de weerstandscapaciteit

Onroerende-zaakbelasting (OZB):
Voor wat betreft de OZB is het bepalen van de hoogte van de OZB-tarieven een gemeentelijke verantwoordelijkheid. Wel is het zo dat de macro-ontwikkeling van de OZB-opbrengst voor het totaal van alle gemeenten gebonden is aan een door het rijk jaarlijks bepaald percentage.

Leges en andere heffingen:
Voor zover de hoogte van leges en andere heffingen niet gebonden is aan landelijk vastgestelde tarieven, is het beleid zoveel mogelijk gericht op 100% kostendekking. Zowel bedrijfseconomische factoren (vraaguitval) als draagvlak (relatieve hoogte tarieven in vergelijking tot andere gemeenten) en beleidsinhoudelijke argumenten geven in de praktijk een begrenzing aan het volledig benutten van de aanwezige onbenutte capaciteit. In de begroting 2018 is de onbenutte capaciteit € 1.183.000, als volgt te specificeren:

(bedragen x 1.000)

Voor wat betreft de afvalstoffenheffing en de rioolheffing is de niet benutte heffingscapaciteit verrekend met een onttrekking aan de daarvoor bestemde voorzieningen conform eerder vastgesteld gemeentelijk beleid.

Onvoorziene uitgaven:
Jaarlijks wordt in de begroting een post opgenomen van € 500.000 voor incidentele onvoorziene uitgaven die zich kunnen voordoen bij de begrotingsuitvoering.

Weerstandsreserveringen:
De beschikbare weerstandscapaciteit is vanaf 2018 volledig geconcentreerd in de algemene concernreserve. Bij de Perspectiefnota 2018 - 2021 is besloten die risicoreserve voor het Sociaal Domein vanaf 2018 op te heffen en toe te voegen aan de algemene concernreserve. In totaal is € 26,9 miljoen beschikbaar in de algemene concernreserve, waarvan € 10 miljoen voor de risico's in de grondexploitaties en €16,9 miljoen voor de overige risico's in de begroting.

In deze paragraaf zijn de risico’s weergegeven conform de methodiek, zoals die al een aantal jaren wordt gehanteerd. In onderstaande opsomming wordt, indien van toepassing, ook nader ingegaan op risico’s samenhangend met de economische crisis.

Niet alle risico’s zijn relevant voor het weerstandsvermogen. In dit kader gaat het om substantiële risico’s met een kans op financieel verlies dat niet of niet goed meetbaar is en waarvoor geen verzekering kan worden afgesloten of anderszins een voorziening kan worden getroffen.
Voor de inventarisatie van de risico’s hanteren wij de volgende onderverdeling:

1. Algemene en specifieke uitgavenrisico´s.
2. Algemene en specifieke opbrengstrisico´s.
3. Open eind risico´s.
4. Schadeclaims.
5. Verstrekte geldleningen, garantstellingen en verbonden partijen.
6. Verzekeringsrisico´s.
7. Risico´s vergunningverlening.
8. Risico´s grondexploitaties.
9. Risico's Sociaal Domein.
10. Overige risico's.

De meeste risico's zijn in onderstaande teksten vermeld. Indien het vertrouwelijke risico's betreft, zijn deze voor de raad ter inzage beschikbaar. In de daardoor ook vertrouwelijke risicomatrix zijn concrete risicobedragen opgenomen met een taxatie van de risicokans.

Er is voor een aantal posten onvoldoende basis om een concreet risicobedrag in de risicomatrix op te nemen (pm posten). Wel is voor het totaal van de pm risico's in de risicomatrix een stelpost opgenomen van € 1,5 miljoen. Het risicobedrag m.b.t. grondexploitaties (categorie H) is gebaseerd op de meest recente actualisatie van de risicoberekening die is opgenomen in de laatste Meerjaren Programma Vastgoed.

Renteramingen:
De invloed van rentemutaties op onze begroting is met name gerelateerd aan de omvang van het financieringstekort en de omvang van te herfinancieren langlopende leningen en van leningen waarvoor renteherziening gaat plaatsvinden. Voor de te financieren bedragen (financiering, herfinanciering en renteherziening) tot eind 2018 wordt uitgegaan van renteniveaus van 1,5%. Voor de kort lopende leningen wordt uitgegaan van 0%. In de risicomatrix is het effect van 1% extra rentestijging verwerkt (post van circa € 1,0 miljoen, laag risico). De kans op tegenvallers ten aanzien van renteramingen neemt toe, vooral indien de volgende situaties zich gelijktijdig gaan voordoen: stijgende renteniveaus, afnemende omvang van financiering met eigen vermogen en toename  en / of snellere besteding van verleende investeringskredieten

Loon- en prijsontwikkeling aan de uitgavenkant van de begroting:   
In de risicomatrix is het effect van 1% additionele stijging van lonen en prijzen voor de algemene middelen verwerkt (post van € 2,0 miljoen, midden risico).

Momenteel speelt een juridisch dispuut over de vraag of gemeenten BTW moeten afdragen over de inkomsten
uit straatparkeren. Dit wordt tot nu toe niet gedaan. Inmiddels is een uitspraak hierover ter beoordeling voorgelegd aan de Hoge Raad. Indien de uitspraak van de Hoge Raad leidt tot BTW-heffing, heeft dit financiële gevolgen voor de parkeerinkomsten. De inkomsten uit straatparkeren bedragen jaarlijks ongeveer € 3 miljoen; 21% BTW hierover is € 0,63 miljoen. Dit kan nog verminderd worden door inkoop-BTW als voorbelasting in aftrek te brengen. Naast het risico dat met terugwerkende kracht BTW verrekend kan worden, kan dit ook gevolgen hebben voor de heffing van vennootschapsbelasting. Het is nog niet duidelijk wanneer het in de Hoge Raad wordt behandeld.

Vennootschapsbelasting (Vpb):
Overheden die winst behalen met activiteiten die concurreren met de ‘markt’, vallen vanaf 2016 onder de vennootschapsbelasting. De belastingdienst bepaalt bij de beoordeling van de aangifte wat ondernemingsactiviteiten zijn en welke activiteiten voor een winstvrijstelling in aanmerking komen. Hoewel we de aandachtsgebieden in beeld hebben die met zeer grote zekerheid belastingplichtig gaan worden (slagboom-parkeren en grondexploitaties) is de exacte financiële impact (feitelijke belastingdruk) nog niet beschikbaar. Het risico dat we belasting moeten betalen is hoog, het exacte bedrag ongewis. Vanaf 2017 ramen wij een voorlopige belastingverplichting van € 0,7 miljoen op basis van de MPV 2017 en slagboomparkeren. Het risico op een hogere belastingverplichting is reëel aanwezig gelet op de positieve ontwikkelingen binnen de grondexploitaties en nemen wij mee onder het weerstandsvermogen. Om het risico van fluctuaties te ondervangen is een hoog risico van € 500.000 meegenomen. De toekomst zal uitwijzen in hoeverre dit uitgangspunt realistisch is en aanpassing behoeft.  

De aantrekkende economie – en daarmee prijsstijgingen in de markt – maakt de kans dat aanbestedingen tegenvallen c.q. het begrote bedrag wordt overschreden groter. Binnen kredietprojecten is dit risico apart op waarde geschat en zijn beheersingsmaatregelen benoemd. Binnen de onderhoudsbegroting- / vervangingsinvesteringen van Beheer Openbare Ruimte kan dit type tegenvallers beperkt opgevangen worden, bijvoorbeeld door temporiseren / afschalen andere onderhoudsprojecten / vervangingen (minder doen met de beschikbare middelen). Aangezien binnen Beheer Openbare Ruimte begroot en geprogrammeerd wordt vanuit de risicogestuurde benadering (veiligheid als ondergrens), ontstaat het risico dat met de reguliere middelen de minimale onderhoudsbehoefte niet (meer) kan worden gerealiseerd. Er is een kleine reserve voor wegen, maar niet voldoende om echte tegenvallers op te vangen. Voor kunstwerken, straatmeubilair etc. is er geen onderhoudsreserve. Indien tegenvallers in het begin van het jaar optreden, is dit doorgaans nog beheersbaar. Aan het eind van het jaar is dit echter niet meer mogelijk, waardoor overschrijdingen kunnen optreden. Tegenvallers komen dan direct ten laste van de algemene middelen (na melding in de Berap).

Ontwikkeling algemene uitkering gemeentefonds, exclusief sociaal domein:
De groei van het gemeentefonds is gekoppeld aan de ontwikkeling (accres) van de netto rijksuitgaven. Bijstelling van de accressen voor de komende jaren is een reëel risico. Daarnaast is er het risico dat er sprake is van onderuitputting op de rijksuitgaven van 2017. In de meicirculaire 2018 wordt de definitieve uitkomst over 2017 verwacht. Er is een midden risicobedrag opgenomen van circa € 2,1 miljoen (1% structureel risico). Daarnaast valt nog niets te zeggen over de effecten van een nieuw regeerakkoord.

Een ander reëel risico betreft de verdeelsystematiek van de algemene uitkering, exclusief Sociaal Domein. De werkelijk ontvangst via de algemene uitkering is mede afhankelijk van de ontwikkeling van de verdeelmaatstaven bij de andere gemeenten. In de risicomatrix is voor het verdeelrisico's een midden risicobedrag opgenomen van circa € 2,1 miljoen (1% structureel risico). De verwachting is dat de nieuwe regering besluiten zal nemen over mogelijke bijstelling van de verdeelsystematiek; dit kan tot herverdeeleffecten op de gemeentefondsuitkering leiden.

BTW risico’s BTW Compensatie Fonds:
Conform de afspraken vastgelegd na afronding van de BCF (= BTW Compensatie Fonds), is een risicopost hoog opgenomen ter grootte van € 0,1 miljoen per jaar in verband met mogelijke controles Belastingdienst.

Volumerisico´s opbrengstramingen:
Deze doen zich voor bij de OZB en bij diverse eigen heffingen zoals bouwleges, leges burgerzaken, markt- / havengelden. Ook het volume van geraamde dividenden is te zien als een risicopost. Het risicodeel op deze posten is in de risicomatrix gesteld op 10% van de geraamde bedragen en heeft een structureel karakter. In de risicocalculatie is in totaal circa € 1,2 miljoen als risicobedrag opgenomen (als midden risico).

Dividenduitkeringen:
De gemeente ontvangt jaarlijks dividenduitkeringen van een aantal verbonden partijen. In de risicocalculatie wordt rekening gehouden met een daling van 10%.  

Minderopbrengst OZB verzorgingstehuizen:
Door recente jurisprudentie is onduidelijkheid ontstaan hoe om te gaan met de woondelenvrijstelling bij verzorgingstehuizen. In een uitspraak van het Gerechtshof Den Haag is uitgemaakt dat er veel eerder sprake is van het moeten heffen tegen woningtarief i.p.v. het niet-woningtarief. Dit betekent dat geen gebruikersaanslag meer wordt opgelegd en bovendien dat de eigenarenaanslag tegen een lager tarief wordt opgelegd. Daarnaast is er een recente uitspraak van het Gerechtshof Amsterdam geweest die de oude lijn in de jurisprudentie handhaaft. Hierbij heeft de gemeente Zwolle zich aangesloten. In 2016 hebben hiervoor in Zwolle geen procedures gelopen. We blijven dus vooralsnog de vrijstelling toepassen zoals we al deden. In de risicocalculatie is € 0,35 miljoen als laag risicobedrag opgenomen.

De omgevingswet, private toets omgevingsvergunning, pilot digitaal aanvragen rijbewijzen en digitaal aanvragen reisdocumenten zijn ontwikkelingen die gevolgen (kunnen) hebben voor de dienstverlening van Zwolle aan haar burgers en bedrijven. Dit kan zeker ook gevolgen hebben voor de inkomsten en kosten van de gemeente. Of zich dit gaat voor doen en wat de omvang hiervan is kunnen we nu nog niet aangeven. Daarom is dit meegenomen als pm post.

Medebewind:
Gemeenten voeren de bijstand in medebewind uit. Gemeenten ontvangen hiervoor een budget van het Rijk via een specifieke uitkering. De gemeente Zwolle komt in 2018 op basis van de prognoses ontwikkeling bijstandsvolume  meer dan € 6 miljoen tekort op een rijksuitkering van € 45,6 miljoen. Voor het tekort kan een beroep worden gedaan op een extra rijksbijdrage uit de vangnetregeling. Tot 5% overschrijding van de rijksuitkering komt het tekort volledig voor rekening van de gemeente. Van het tekort tussen 5% en 12,5% komt 50% voor rekening van de gemeente. De overschrijding boven de 12,5% wordt volledig vergoed door het Rijk. Het maximale financiële risico voor de gemeente Zwolle bedraagt € 4,0 miljoen. Dit tekort hebben wij in de begroting verwerkt. Het risico zit in de verhoging van de ondergrens van 5% naar 7,5%, de bovengrens blijft 12,5%. Uitgaande van de zelfde situatie als 2018 ontstaat er een aanvullend risico van ca € 0,6 miljoen (hoog risico).

Bijzondere bijstand:
De uitgaven voor bijzondere bijstand is een verzamelpost van diverse open eind regelingen. De kosten van beschermingsbewind lopen nog altijd jaarlijks op. Geprobeerd wordt dit in te dammen door (landelijk) afspraken te maken met de rechtbank over het onder beschermingsbewind plaatsten van mensen. Er is ook sprake van een toenemend beroep op duurzame gebruiksgoederen en eenmalig levensonderhoud. Daarnaast is aan het budget voor bijzondere bijstand een budget uit de decentralisatie-uitkering Sociaal Domein toegevoegd voor chronisch zieken. Dit budget is nu ook meegenomen in de berekening van de hoogte van het te lopen financieel risico. Het financieel risico voor bijzondere bijstand is beoordeeld als midden (50%).

Leerlingenvervoer:
In de risicomatrix is voor leerlingenvervoer een risicopost opgenomen van € 0,2 miljoen met als weging laag.

WMO:
Het risico betreft met name in de verdere daling van de beschikbare budgetten ten opzichte van werkelijk verbruik. De volgende onderdelen beschouwen we als openeindregeling: WMO, individuele begeleiding, dagbesteding, Jeugdzorg. We berekenen deze conform de spelregels van openeindregeling.

Risico’s als afwenteling vanuit de Wet Langdurige Zorg (WLZ), toename zorgbehoefte, druk vanuit wachtlijsten, wijzigingen uit gerechtelijke uitspraken, etc. komen vooral hierin tot uitdrukking. In 2018 wordt via de inkoopcontracten een balans gezocht tussen de beschikbaarheid van zorg en de beheersing van het budget. De werkelijke cijfers van 2015 en 2016 zijn bekend, deze ervaringcijfers zijn bij het bepalen van deze risico's meegenomen. Bij jeugd bestaat er een hoog risico op totaal regionaal budget. In 2015 en  2016 kende Jeugdzorg een tekort. Ook voor 2018 blijft het zorgbudget flink onder druk staan. De eigen bijdragen worden via het CAK verwerkt, gelet op het ontbreken van inkomensgegevens is het moeilijk om een prognose te maken. Op basis van ervaringscijfers is dit risico ingeschat. Het risico op Participatie heeft betrekking op de wettelijke verplichting om per 1 januari 2017 voldoende werkplekken met minimaal 30% loonwaarde voor beschut werk nieuw te realiseren. Als dit niet lukt is het risico dat een tekort op de loonwaarde moet worden aangevuld.

Kwijtschelding:
De risico’s zijn zeer beperkt en hebben vooral betrekking op de afvalstoffenheffing. Deze risico’s zijn afgedekt via de reserve afvalstoffenheffing. Bij OZB en rioolheffing is de kwijtschelding qua omvang bijna te verwaarlozen. Het beperkte risico is in de risicomatrix op pm gesteld.

Transformatieopbrengsten:
In de PPN zijn voor het sociaal domein ook transformatie opbrengsten ingeboekt op basis van verwachte ontwikkelingen in de zorgkosten- behoefte als gevolg van de transformatie projecten met de bijbehorende investeringen. Deze transformatie opbrengsten zijn onzeker.

In de vertrouwelijke risicoparagraaf wordt een overzicht gegeven van ingediende planschadeverzoeken. Een aantal verzoeken zijn recent afgewikkeld via besluitvorming en zijn dus geen risico meer. Voor nog lopende zaken zal de onafhankelijke schadebeoordelingscommissie komen met een conceptadvies waarop beide partijen een reactie mogen geven. Na het uitbrengen van het conceptadvies door deze commissie is er meer zicht op de te verwachten uit te betalen bedragen. Deze komen als regel niet ten laste van de algemene middelen.

Sociale Werkvoorziening / WEZO:
De toegang tot de Wet sociale werkvoorziening is per 1 januari 2015 afgesloten. Het Rijksbudget dat voor de WSW wordt ontvangen wordt afgebouwd op basis van door het Rijk berekende uitstroompercentages met daarbovenop een korting op het gemiddeld subsidiebedrag per persoon. Vanaf 2018 zijn deze twee risico's structureel in de begroting afgedekt doordat de salarissen voor de WSW op basis van de werkelijk verwachte uitgaven in de begroting worden opgenomen. Het risico op de sociale werkvoorziening beperkt zich nog tot de bedrijfsvoering van WEZON.V. als verbonden partij. De kosten van bedrijfsvoering van WEZO N.V. omvat een bedrag € 5,2 miljoen. Dit bedrag moet worden opgebracht uit detacheringsopbrengsten en opbrengsten uit productiewerk door Wsw-medewerkers. Het risico van het niet realiseren van deze opbrengsten is tot en met 2020 afgedekt door een risicoreserve gevormd uit de opbrengsten van de aandelenoverdracht. Het risico op de bedrijfsvoering WEZO N.V. wordt beoordeeld op laag.

De gemeente is 100% eigenaar van de aandelen van de N.V. WEZO. Hierdoor staat de gemeente bij de BNG voor € 15,0 miljoen garant voor alle korte en langlopende geldleningen van de N.V.. Het totaal saldo aan vaste geldleningen per 31/12/2016 bedroeg € 6,27 miljoen en aan rekening courant € 4,01 miljoen; totaal € 10,28 miljoen. Er is sprake van enig risico, ingeval van de N.V. niet aan haar verplichtingen kan voldoen. Daar staat tegenover een zekerheidstelling in de vorm van onderpand van al het onroerend goed van de N.V. (getaxeerde marktwaarde € 10 miljoen).

Overige deelnemingen in aandelenkapitaal:
De gemeente Zwolle participeert in een aantal, overheid-geliëerde, bedrijven. In de vorm van deelname in het aandelenkapitaal geschiedt dit ultimo 2016 tot een bedrag, onze boekwaarde, van ruim € 1,0 miljoen. Deze aandelen zijn niet vrij verhandelbaar. In het algemeen is de werkelijke waarde van dit aandelenkapitaal op dit moment aanzienlijk hoger. Er zijn geen redenen die doen twijfelen aan een ongestoorde voortgang van betreffende bedrijven. Derhalve is het risico op deze deelnemingen vrijwel nihil.

Veiligheidsregio:
In de loop van 2022 zal het restant uitstaand bedrag worden verrekend met de terugkoop van de kazerne aan de Middelweg. Tussentijds vinden er aflossingen plaats.

Verstrekte leningen woningcorporaties:
Deze zijn afgenomen vanwege reguliere aflossingen. Onderhavige geldleningen vallen onder de vrijwaring door het Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW). Eerst indien het WSW in financiële problemen geraakt, nadat ook haar garantievermogen is aangesproken, zijn de gemeenten samen met het Rijk gehouden naar rato bij te dragen in een achtergestelde lening aan het WSW. Daarnaast heeft de nieuwe Autoriteit Woningbouwcorporaties (vervanger van voormalig Centraal Fonds voor de Volkshuisvesting) de corporaties financieel beoordeeld. Dit leidde niet tot opmerkingen dan wel interventies bij de Zwolse corporaties. Het risico ter zake kwalificeren we als gering (als pm verwerkt).

Verstrekte leningen zorginstellingen:
Deze hebben een schuldrest van € 2,0 miljoen. Het risico achten we laag.

Verstrekte leningen als economische deelnemingen:
Circa € 4,1 miljoen verstrekten we, vaak achtergesteld, in het kader van economische deelneming aan bedrijven met een karakter van publieke taak (energie, water, afvalverwijdering). Beperkt risico op deze investeringen blijft altijd aanwezig.

Verstrekte leningen bijstand:
In de risicomatrix, zijn als pm risico de kapitaalverstrekkingen in het kader van de Bbz2004 c.a. (€ 2,9 miljoen per begin 2018) opgenomen. Het risico hiervan ligt voor 75% bij het Rijk (declaratiedeel) Voor de resterende 25% ontvangt de gemeente een budget waarover het maximale eigen risico 15% (= € 6.000) bedraagt.

Verstrekte leningen  okale organisaties:  
De overige schuldrest betreft bijna € 1,8 miljoen. Daarvan is € 0,4 miljoen de uitgestelde betaling in verband met verkoop Ecodrome. Hierbij is een recht van eerste hypotheek op het verkochte ten behoeve van de gemeente gevestigd. Daarnaast loopt er lening in aan Odeon, dit betreft terugbetalingsregeling over teveel ontvangen subsidie van bijna € 0,7 miljoen. Betreft verder leningen verstrekt aan enkele organisaties op het terrein van de sport en aan particulieren voor riolering en ten behoeve van zonnepanelen aan scholen. Ten aanzien van laatstgenoemde schuldrestanten ligt het risico voor het tijdig ontvangen van rente en aflossing volledig bij de gemeente. Er zijn op dit moment geen signalen bekend van dat betrokken organisaties en / of particulieren niet aan hun verplichtingen zouden kunnen voldoen. In de matrix is een laag risico opgenomen. Tevens zijn er nog vorderingen op twee gemeenten in verband met de overname van de WEZO door ons, het risico hierop achten we nihil.

Naast voorgaande leningen verstrekken we nog leningen ten behoeve van doelgroepen, die volledig worden gedekt ten laste van respectievelijke stimuleringsfondsen. Risico hierop achten we gering, derhalve pm risico opgenomen.

Leningen via stimuleringsfonds volkshuisvesting:
De leningen die middels het SVN (Stimuleringsfonds Volkhuisvesting Nederland) worden verstrekt, gaan allen gepaard met NHG garantie. Mocht het onverhoopt tot een gedwongen verkoop komen, dan kan het SVN een beroep doen op die NHG. Het eigen risico hierbij is 10% voor het SVN. Zij hebben een kapitaalbuffer voor die 10%. Voor Zwolle dus een latent risico.

Garantie leningen aan woningcorporaties:
Een schuldrestant van ruim € 710 miljoen betreft de garantie van leningen aan woningcorporaties en landelijk toegelaten instellingen. Deze leningen zijn in eerste instantie gegarandeerd door het Waarborgfonds Sociale Woningbouw. Ten aanzien hiervan hebben deelnemende gemeenten, samen met het Rijk, een achtervangfunctie (zie boven).

Een schuldrestant van € 1.021 miljoen betreft garantie van hypothecaire leningen aan particulieren in het kader van woningbouw c.q. woningverbetering. Het risico over deze categorie leningen is in de risicomatrix als pm post verwerkt. Het betreft leningen die t/m 2010 via het Waarborgfonds Eigen Woningen (WEW), via de Nationale Hypotheek Garantie (NHG), aan inwoners van onze gemeente zijn verstrekt. Het rijk en de gemeenten vervullen ook hier de achtervangfunctie; zij kunnen ieder voor 50% worden aangesproken op financiële tekorten van dit waarborgfonds, voor zover het betreft leningen die t/m 2010 onder deze garantie zijn verstrekt. Met ingang van 2011 staat het rijk zelfstandig volledig garant voor alle vanaf dan verstrekte leningen. Een simulatie heeft eerder aangetoond dat voor rijk en gemeente in dezen sprake is van een niet te veronachtzamen, maar klein risico. Ons risico is als pm opgenomen.

Overige garanties hypothecaire leningen woningen:
Ruim € 7 miljoen hiervan betreft oude garanties t.b.v. particulieren ten aanzien waarvan we het risico zeer gering achten. De stijging van de huizenprijzen in de loop der jaren moet ruim voldoende geweest zijn, bij (gedwongen) verkoop in voorkomend geval, het schuldrestant van meestal ‘slechts’ enkele tienduizenden euro’s, te dekken.

Het schuldrestant van door onze gemeente gegarandeerde geldleningen verstrekt aan particulieren door het Nationaal Restauratiefonds (NRF), bedraagt € 0,85 miljoen. In totaal is sprake van 35 betrokken particulieren. Onze gemeente kan aangesproken worden voor de helft van het totale schuldrestant ofwel ruim € 0,4 miljoen.

Gemeentegarantie dierenasiel:
Het risico ten aanzien van het dierenasiel schatten we op laag in.

Gemeentegarantie stichting Kringloop (inclusief huurcontract):
Het risico ten aanzien van stichting Kringloop schatten we op laag in.

Garanties sportsector (exclusief PEC Zwolle):
Een schuldrestant van bijna € 2,5 miljoen aan diverse sportverenigingen. Wij beschouwen het risico m.b.t. deze garanties als laag. Wij zullen jaarlijks de jaarrekeningen van deze verenigingen beoordelen.

Garantie PEC Zwolle:
Dit betreft een garantie aan PEC Zwolle ten behoeve werkkapitaal financiering. Het risico achten we laag, gebaseerd op de maatregelen uit het meerjaren Plan van Aanpak PEC, ter verbetering van haar vermogenspositie. Tevens gebaseerd op de werkelijk jaarcijfers van het afgelopen seizoen, de huidige begroting 2017 / 2018 en de KNVB rating (categorie 2) is status voldoende.  (bericht 22 augustus 2017) .  

Garantie SWZ ten behoeve van verbouw voormalig Jenapleinschool:
Laag risico, de gemeente heeft recht van 1ste hypotheek, betaald huur ten behoeve van aflossing.

Garantie ten behoeve van Stadkamer, in verband met de inrichting:
Laag risico, de gemeente heeft tevens een subsidierelatie.

Met name bij voorzieningen in de openbare ruimte is er sprake van een risico op financiële schade die niet door een verzekering wordt gedekt. In dit verband zijn vooral de volgende risicogebieden te noemen: onderhoud wegen, verharding, bruggen, verlichting, bebording, gladheidbestrijding, onderhoud havens, watergangen, bermen, onderhoud bomen, speelwerktuigen, riolering, kabels en leidingen in de openbare ruimte. De gemeente is verzekerd voor die gevallen, waarin de gemeente naar derden onrechtmatig handelt, of in het geval van wegbeheer, wegmeubilair een gevaarlijke situatie laat ontstaan of heeft laten ontstaan. Voor wegbeheer en leidingbeheer geldt risico aansprakelijkheid, hetgeen betekent dat als er zich een gevaar voordoet en men hiervan schade lijdt, de gemeente in beginsel aansprakelijk is. Voor zaak- en letselschade is het eigen risicobedrag € 5.000 per gebeurtenis. Voor vermogensschade is dit € 12.500 per gebeurtenis.

Onveilige situaties kunnen bij ons onbekend zijn. Zodra wij er kennis van nemen, worden deze met voorrang opgeheven. Het relatief beperkte budget voor structureel onderhoud van onder andere elementenverhardingen zou risicoverhogend kunnen werken. In de praktijk blijkt dit echter mee te vallen. In de afgelopen jaren hebben zich geen calamiteiten voorgedaan. De gemeente is eigen risicodrager waar het gaat om technische kunstwerken (tunnels, viaducten etc.). Alle technische kunstwerken worden minimaal eens per twee jaar geïnspecteerd op de aspecten heel en veilig. De parkeerapparatuur van de gemeentelijke parkeergarages / terreinen is onder de brand- c.q. uitgebreide gevarenverzekering meegenomen. De betaalautomaten voor straatparkeren zijn niet verzekerd. In de budgetten is een post opgenomen voor kosten van vandalisme / schade.

Onderverzekering inventaris scholen (verzekeringsrisico):
De gemeente heeft de kosten van de eerste inrichting als verzekerde waarde inventaris verzekerd. De vraag is of dit wel voldoende is en of er geen sprake is van onderverzekering. In najaar 2017 zal onderzocht worden of de verzekering aangepast moet worden.

-

De risico’s met betrekking tot de uitvoering van de grondexploitaties zijn ten opzichte van de MPV 2017 (voorjaar 2017) verder afgenomen. De daling van de risico's is vooral het gevolg van het verder in uitvoering nemen van lopende grondexploitaties. Ontwikkeling van nieuwe grondexploitaties en aantrekkende kostenindexen brengen nieuwe risico's met zich mee. Voorlopig handhaven we het weerstandsvermogen voor de grondexploitaties op € 10 miljoen. Naar huidige inzichten wordt een voordelig resultaat over 2017 verwacht waarmee de dekkingsgraad van de risico's toeneemt. In verband met veranderde wetgeving onderzoeken wij de risico's aangaande de tienjaarstermijn van grondexploitaties en de bestemming van de NNIEGG gronden.  

Vanaf de Begroting 2018 zijn de risico's van het Sociaal Domein niet meer voor dit domein apart in beeld gebracht, maar vormen onderdeel van de gemeentelijke indeling naar soort risico, vooral open eind regelingen.

Niet alleen met Oud en Nieuw, maar gedurende het gehele jaar worden we geconfronteerd met vandalisme en diefstal. Van pure vernieling van straatmeubilair tot het stelen van doelen etc. Tot dusver lukt het meestal de geleden niet verhaalbare schade binnen de reguliere budgetten op te vangen.

De afgelopen jaren worden we door de klimaatverandering steeds vaker geconfronteerd met boomziektes en stormschade. Het bestand van de kleine straatbomen "vergrijst". In 2017 wordt de eerste fase van het meerjarig vervangingsplan uitgevoerd.

Boomziektes en –plagen:

• Iepen, kastanjebomen en risicobomen worden gecontroleerd. Vanwege kans op infectie van gezonde bomen worden zieke iepen direct verwijderd en vervangen. In 2016 zijn veel Iepen aangetast. We monitoren of dat zich doorzet en we vervangen de Iepen voor soorten die niet of minder gevoelig zijn. Wat de kastanjeziekte betreft worden er preventieve maatregelen genomen. De potentiële risicobomen worden om de 2 jaar geïnspecteerd; de “echte” risicobomen worden elk jaar gecontroleerd.
• Na een stabilisatie in 2015 zijn de kosten voor bestrijding van de eikenprocessierups in 2016 en 2017 sterk gestegen. Direct optreden is noodzakelijk vanwege de gezondheidsrisico’s voor onze burgers. De verspreiding hangt sterk af van de weersomstandigheden.
• De essentakkensterfte, is voor het eerst gesignaleerd in Zwolle in 2012 en breidt zich verder uit. We verwachten voor de periode na 2017 een stijging van de schade. Uit een inventarisatie en risicobeoordeling van alle 9.000 essen blijkt dat al in 2017 10% tot 15% gekapt wordt, herplant vindt in 2018 plaats. In de Berap 2017-2 wordt € 0,5 miljoen aangevraagd voor noodkap. In de begroting 2018 wordt bij de vervangingsinvesteringen € 0,3 miljoen gereserveerd voor herplant en nog eens € 0,5 miljoenvoor extra kap en herplant. Ook de jaren na 2018  wordt kap en vervanging voorzien. Over een periode van 5 tot 10 jaar tot 85% / 90% van de essen. In 2018 wordt een meerjarenplan gemaakt.
• De overlast door “lekkende bomen” is de afgelopen jaren toegenomen, al viel 2016 mee. Door warmere zomers, hebben bomen meer last van luizen, die daardoor vaker hinderlijk gaan "druipen".  Naast lindes geven sinds 2012 ook andere boomsoorten deze overlast.
• Stormschade wordt veelal veroorzaakt door bomen, die in hun val hun omgeving beschadigen. Het blad blijft tegenwoordig langer aan de bomen, waardoor deze langere tijd gevoelig zijn voor stevige stormen (een boom zonder blad kan veel meer wind verdragen). Bovendien vinden meer stormen plaats in de periode dat de bomen nog bladdragend zijn.
• De exoot Japanse Duizendknoop wordt nu geïnventariseerd op locatie en hoeveelheid. Eind 2017 / begin 2018 wordt een plan van aanpak voorgelegd met bijbehorende kosten.

Binnen het programma Bedrijfsvoering spelen zich diverse risico's af die binnen de context van het programma beheerst worden en bij optreden zoveel mogelijk financieel geabsorbeerd. Van het desbetreffend management verachten we adequate risicobeheersingmaatregelen.
De beheersing van de loonsom, in relatie tot de werklast en werkdruk is in 2016 aanzienlijk aangescherpt, desalniettemin valt niet uit te sluiten dat er risico's optreden.
Op dit brede terrein kunnen daarnaast altijd beheersmatige risico's optreden als onvolledige personeelsdossiers in geval van ontslagprocedures of controles loonbelasting, fraude,  niet voldoen aan archiefwet etc.
Meer specifiek noemen we het risico van de informatievoorziening. Gebleken is dat deze verbeterd moet worden (zie MPI), maar dat de verbeteringen risicovol voor de stabiliteit van de bestaande inrichting van de informatievoorziening. De verbeteringen zijn complex en lastig beheersbaar. Hoewel de eisen die we stellen aan de beheersing steeds groter worden valt niet uit te sluiten dat risico's optreden,

Stelpost voor alle pm opgenomen posten:  
Als stelpost voor alle pm gestelde risicoposten nemen we een bedrag op van 1,5 miljoen.

Conform de door de raad vastgestelde beleidskaders heeft een calculatie plaatsgevonden van de geïnventariseerde risico's met  augustus 2017 als peilmaand. De uitkomsten –in de vorm van een risicomatrix met achterliggende onderbouwingen- liggen vertrouwelijk ter inzage. In totaliteit is een risicobedrag gecalculeerd van circa € 28,8 miljoen. Dit bedrag heeft voor € 4,8 miljoen betrekking op niet afgedekte risico's grondexploitaties en voor € 24,0 miljoen op overige niet afgedekte risico's. Bij de berekening van dit bedrag zijn de uitgangspunten gehanteerd zoals vastgelegd in de door de raad in februari 2012 vastgestelde nota weerstandsvermogen en risicomanagement.

In vergelijking tot de peiling in de voorgaande risicomatrixen is de volgende ontwikkeling waar te nemen :

Conform de berekening in de vertrouwelijke risicomatrix is het  benodigde  weerstandsbedrag ter afdekking van het risicobedrag ad  € 28,6 miljoen bepaald op circa € 27,4 miljoen. Hiermee wordt een afdekking van risico’s van 96% bereikt, hetgeen ligt tussen de afgesproken marge van 50% en 100%.

De gemeenten zijn verplicht in de paragraaf weerstandsvermogen een zestal financiële kengetallen op te nemen voor het laatste rekeningjaar, het lopende begrotingsjaar en het nieuwe begrotingsjaar. In onderstaande tabel zijn de betreffende kengetallen opgenomen en vervolgens voorzien van een beoordeling. De definities van de betreffende kengetallen zijn in de bijlage opgenomen.

De houdbaarheid van de gemeentefinanciën kenmerkt zich door de mate van weerbaarheid en flexibiliteit van de begroting.  Weerbaarheid betreft de mogelijkheden om op korte termijn financiële klappen te kunnen incasseren zonder direct in de begroting en daarmee in de beleidsambities te hoeven ingrijpen. Flexibiliteit van de begroting geeft de snelheid aan waarmee de lasten kunnen worden verlaagd en de baten kunnen worden verhoogd.
Op basis van de uitkomsten van de kengetallen, de aanwezige weerstandscapaciteit en de spreiding in aan te trekken geldleningen (waarmee wij het risico op rentestijgingen beperken)  ziet de financiële positie van Zwolle er goed uit. De weerbaarheid en de flexibiliteit van de begroting kunnen we als voldoende beschouwen.

Ad 1a)
De netto schuldquote laat bij de begroting 2017 een daling zien om in 2018 iets op te lopen. Daarna loopt hij in de komende jaren licht terug naar 63% in 2021. Alhoewel er geen expliciete normen zijn vastgesteld, kunnen we constateren dat een netto schuldquote van beneden de 90% een prima financiële situatie weerspiegelt. De Zwolse situatie komt ongeveer overeen van het gemiddelde van de Nederlandse gemeenten.

Ad 1b)
De ontwikkeling van de netto schuldquote gecorrigeerd voor verstrekte leningen verloopt ongeveer parallel aan de netto schuldquote. Ook daarvoor is er geen expliciete norm vastgesteld, maar een waarde van beneden de 90% voor dit kengetal geeft een prima positie weer. Ook bij dit kengetal wordt niet veel van het gemiddelde van de Nederlandse gemeenten afgeweken.

Ad 2)
Voor de solvabiliteit, de verhouding tussen eigen vermogen en schulden, wordt een lichte afname in 2018 verwacht, waarna deze lijkt te stabiliseren in de jaren erna. Wij vinden dat een solvabiliteit van tussen de 15% en 20% een gezonde financiële situatie weerspiegelt. Ook hier zijn geen expliciete normen voorgeschreven.  

Ad 3)
Het kengetal grondexploitaties geeft weer hoe de boekwaarde van de grondexploitaties zich verhoudt tot de totale baten van de gemeenten. Het betreft niet alleen de baten van uit de grondexploitaties, maar alle baten van de gemeente. De afname van het kengetal geeft aan dat de boekwaarde van de grondexploitaties jaarlijks afneemt en daarmee ook het risico op de grondexploitaties.

Ad 4)
Een positieve structurele exploitatieruimte geeft weer dat de structurele inkomsten hoger zijn dan de uitgaven. Dit is tevens een voorwaarde voor het toepassen van repressief toezicht door de provincie.

Ad 5)
De belastingcapaciteit geeft weer hoe de lokale lastendruk in de gemeente Zwolle zich verhoudt ten opzichte van het landelijk gemiddelde. Hieruit blijkt dat de lastendruk in Zwolle beneden het landelijk gemiddelde ligt.